Etymologicznie słowo antykoncepcja znaczy tyle co anty-przeciw, koncepcja-poczęcie czyli działanie przeciwko poczęciu.

Skuteczność środków antykoncepcyjnych, również metod NPR, określa się wskaźnikiem Pearla: do ilu niezaplanowanych ciąż dojdzie u 100 kobiet, stosujący dany środek lub metodę przez jeden rok.

Antykoncepcje dzielimy na:

1. Środki antykoncepcyjne

a)    mechaniczne

b)    chemiczne

c)    hormonalne

d)    wczesnoporonne

1. Metody antykoncepcyjne

a)    stosunek przerywany

b)    sterylizacja

Ad.1. Środki antykoncepcyjne

 a) Środki mechaniczne:

Dla kobiet.

Błona dopochwowa, kapturek naszyjkowy, gąbka dopochwowa. Muszą one być dobrane indywidualnie przez lekarza ginekologa. Kobieta zakłada je, posmarowane kremem plemnikobójczym, około 2 godziny przed współżyciem. Mają one zatrzymywać plemniki, aby nie przedostały się do macicy i dalej do jajowodów ( w których następuje zwykle zapłodnienie komórki jajowej). Zdjąć je można dopiero po 6-12 godzinach po współżyciu. Niewłaściwe założenie czy nieszczelność powoduje ich całkowitą zawodność.

Przy dłuższym stosowaniu środków mechanicznych spotyka się uczulenia, zwłaszcza na gumę silikonową lub lateksową. Wskaźnik Pearla dla kobiecych środków mechanicznych: do 15.

Dla mężczyzn.

Prezerwatywa męska wymaga założenia na usztywniony członek tuż przed stosunkiem, co stanowi sztuczną i przykrą przerwę w łączącym małżonków czułym nastroju. Wysoka zawodność spowodowana jest możliwością, pęknięcia gumy, z której zrobiona jest prezerwatywa, a także możliwością, wydostania się poza jej górny brzeg. Powodem może być też wypłynięcie małej ilości płynu nasiennego krótko przed założeniem prezerwatywy.

Wskaźnik Pearla dla prezerwatywy męskiej wynosi 2-10.

 b) Środki chemiczne:

Galaretki, pianki, kremy, globulki. Środki chemiczne, mające za zadanie niszczenie plemników, które są żywymi komórkami, nie mogą być obojętne dla żywych tkanek kobiety. Mogą one być wchłaniane do tkanek, do krwi, i nawet w minimalnych ilościach ujemnie wpływać na cały organizm kobiety. Niekiedy wywołują, podrażnienie śluzówek sromu, pochwy lub pochwy mężczyzny.

Producenci podają że środki te mają, odpowiednią, dla środowiska pochwy kwasowość (pH 4), jednak trzeba wziąć pod uwagę, że naturalne środowisko pochwy jest zmienne, mianowicie kiedy pojawia się śluz szyjkowy okresu płodności, staje się zasadowe, co sprzyja żywotności plemników.

Środki chemiczne niszczą naturalny aparat biologiczny pochwy. Toteż ujemnym efektem częstego stosowania środków chemicznych są drożdżyce i inne infekcje dróg rodnych, mogące prowadzić w konsekwencji do zarośnięcia jajowodów i do niepłodności. Wskaźnik Pearla waha się w granicach 1-30.

c)                                                    Środki hormonalne (pigułka hormonalna). Polega na stosowaniu przez kobietę doustnych środków, przeważnie dwuskładnikowych tabletek estrogenno-progestagennych. Tabletki zawierają syntetyczne estrogeny i progestageny w dawkach znacznie przewyższających ilość hormonów naturalnych wytwarzanych w ustroju kobiety Hormony blokują układ hormonalny na poziomie podwzgórze-przysadka, hamując wytwarzanie gonadotropin LH i FSH, w następstwie wytwarzanie naturalnych hormonów jajnikowych i wszelkie fizjologiczne zmiany cykliczne w ustroju kobiety. Po zaprzestaniu zażywania tabletek antykoncepcyjnych występuje krwawienie wskutek odstawienia, co sprawia wrażenie miesiączki i tak jest traktowane przez kobietę. Skutki zdrowotne to nudności, wymioty, bóle głowy, kurcze mięśni brzucha i nóg, uszkodzenie wątroby, otyłość, choroby wrzodowe, choroby zakrzepowe, zaburzenia psychiczne.

d)                                        Środki wczesnoporonne (spirala, wkładka wewnątrzmaciczna) drażni błonę śluzową macicy, uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka. Nie hamuje ona owulacji. Skutki zdrowotne to przebicie jamy macicy, nieodwracalne zmiany w śluzówce macicy, zarośnięcie światła jajowodu, co prowadzi do ciąży pozamacicznej i niepłodności.

Ad.2. Metody antykoncepcyjne

a)    stosunek przerywany

Polega na wycofaniu członka z pochwy tuż przed wytryskiem co wymaga wzmożonej samokontroli postępowania. Wywołuje przede wszystkim skutki psychiczne w postaci możliwości rozdrażnienia i nerwicy u obojga, a zwłaszcza u kobiety, u której dojść może do oziębłości płciowej. Stosunek przerywany ma dużą zawodność, wskaźnik Pearla wynosi 20-25, gdyż pojedyncze plemniki mogą wydostać się wcześniej.

b)    sterylizacja

Polega ona u mężczyzn na przecięciu i podwiązaniu końców przeciętych nasieniowodów, aby plemniki nie mogły wydostać się przy współżyciu na zewnątrz. W fizjologicznych warunkach nawet jeśli mężczyzna nie współżyje, nadmiar plemników jest usuwany z organizmu podczas polucji. W sytuacji sterylizacji nie istnieje taka możliwość. Plemniki są traktowane jako obce białko w organizmie mężczyzny. Następuje produkcja przeciwciał skierowanych przeciw plemnikom. Dochodzi do chorób autoagresji. Natomiast u kobiety polega na przecięciu i podwiązaniu jajowodów na całe życie. Nie można przywrócić płodności, gdyby nastąpiła zmiana decyzji. Po operacji zablokowania jajowodów obniża się poziom progesteronu. Ta sytuacja prowadzi do pojawienia się zespołu napięcia przedmiesiączkowego lub wzmożenia jego objawów. Często występuje obfite krwawienie miesiączkowe, bardzo boleśnie odczuwane skurcze macicy i mocne ataki migreny. Największe spustoszenia pojawia się w sferze emocjonalnej. Pojawia się zespół po sterylizacyjny. Kobiety cierpią z powodu niemożności poczęcia kolejnego dziecka. Czują się jakby były niepłodne, jakby były niepełnowartościowymi kobietami. W Polsce sterylizacja jest zabroniona przez prawo.

Program „kontroli urodzeń” oraz „naturalnego planowania rodziny”

Tablica I

Tabela II